Người nước ngoài làm việc ở Nhật sẽ có nhiều điều cần làm quen để có thể thích nghi với văn hóa làm việc ở đất nước này. Một blogger trên Medium sinh ra, lớn lên và làm việc tại các công ty Nhật và cả công ty nước ngoài tại Nhật (NIHON Job & Career Center — Live and Work in Japan) đã viết một bài chia sẻ về quan điểm của anh về kỳ vọng của các công ty Nhật tới các nhân viên nước ngoài.
- Hầu hết các công ty Nhật Bản không có quy định hay yêu cầu rõ ràng về quy chuẩn họ mong muốn ở những người lao động nước ngoài làm việc tại công ty họ, trên thực tế, những quy chuẩn dành cho người lao động Nhật Bản cũng không thường thấy ở nhiều công ty. Vì không chắc là công ty của bạn sẽ nhận thức rõ rằng họ muốn gì ở bạn, tôi khuyên bạn nên cố gắng hòa hợp với công ty để hiểu rõ và tìm ra những mong muốn mà công ty hy vọng ở bạn.
Nhật Bản là một xã hội đa dạng ngữ cảnh, giống như các nước phát triển khác, người Nhật tự hào về tỷ lệ biết chữ cao mà họ đạt được thông qua giáo dục phổ cập. Đồng thời, đây cũng là một quốc gia chỉ bao gồm một nhóm dân tộc duy nhất, có lịch sử chung và dễ dàng thấu hiểu cũng như hòa hợp trong cách ứng xử văn hóa hằng ngày. Vì vậy, ý thức chia sẻ sự thấu hiểu giữa người Nhật cũng rất cao.
Ý thức này không tồn tại ở các quốc gia như Singapore – nơi có nhiều nhóm dân tộc, nhiều tôn giáo, nơi mọi người đến từ nhiều nơi khác nhau và có sự giao tiếp với nhau bằng ngôn ngữ bản địa và cả ngôn ngữ thứ hai (như tiếng Anh, tiếng Trung, tiếng Malay).
Ý thức này của người Nhật bao gồm:
+ Khái niệm về sự sạch sẽ
+ Một loạt những quy tắc ngăn chặn hành vi làm phiền người khác
+ Những khái niệm đạo đức xã hội được rèn giũa kỹ lưỡng thông qua giáo dục học đường
Những đặc điểm này cho phép người Nhật xác định điều gì là tốt và điều gì là xấu, đồng thời là điểm mạnh của Nhật Bản. Một nền giáo dục thống nhất được thực hiện sẽ giúp tạo ra các điều kiện như trên và xây dựng một hệ thống nhận thức luôn biết cẩn thận và có phép tắc ở mỗi người.
Lý do Nhật Bản ban đầu không phải là một xã hội hợp đồng như Hoa Kỳ có thể là do loại thấu hiểu này đã được thâm nhập vào sâu trong mối quan hệ giữa con người với nhau, ngay cả vào các hoạt động kinh doanh của Nhật Bản. Ngoài ra, vì người Nhật rất nhạy cảm với cảm giác xấu hổ khi đứng ra khỏi một nhóm, hầu hết người dân Nhật Bản cư xử để không đi chệch khỏi kỷ luật và trật tự. Hơn nữa, họ cũng luôn sống với ý niệm không hi vọng làm phiền người khác, người Nhật cảm thấy rất ngại khi phải yêu cầu sự hỗ trợ từ người khác. Do đó, người Nhật có xu hướng tuân theo các quy tắc được xác định sẵn, dù họ có nghĩ rằng điều này kì quặc hay điên rồ thì họ vẫn tuân theo vì nhận định đó là kết quả của một bộ quy tắc ứng xử giúp tránh khỏi những rắc rối không đáng có.
Vì những lý do trên, các công ty Nhật Bản không có nhu cầu về các phương pháp quản lý tái sản xuất khi thuê công nhân người bản xứ bởi tin tưởng vào những đức tính vốn ăn sâu vào từng con người nơi đất nước này. Do đó, để chấp nhận các nhân viên nước ngoài đến làm việc, đầu tiên các công ty Nhật Bản sẽ xem xét chỉ đạo nhằm hướng các nhân viên từ các nền tảng và phong tục khác nhau đến một mục tiêu và ý nghĩa công việc chung. Điều này cũng khiến các công ty bắt đầu suy nghĩ về cấu trúc hoạt động của mình, đặt câu hỏi như tại sao công việc này áp đặt ra những quy tắc này, cũng như nhìn nhận những yêu cầu và mong muốn dành cho nhân viên. Lấy ví dụ như các nhân viên xử lý hành lý tại sân bay sẽ luôn cẩn thận khi vận chuyển vali của khách bởi vì họ có một khái niệm đã ăn sâu rằng hành lý của hành khách phải được xử lý cẩn thận, không phải vì họ đang tuân theo quy tắc của công việc.
Như tiêu đề của phần này, bạn nên lưu ý rằng hầu hết các công ty không đề ra các chuẩn mực sẵn để bạn biết những gì họ mong đợi ở bạn. Do đó, bạn phải xác định những thông tin đó thông qua quá trình tiếp xúc và làm việc, giúp bạn vượt qua khác biệt là người nước ngoài để hòa hợp và phát triển một cách thuận lợi trong công ty.
- Người Nhật và các công ty Nhật Bản có quá ít kinh nghiệm sống bên cạnh người nước ngoài để có thể hiểu về cách suy nghĩ và hành động của người nước ngoài. Bạn có thể nhận thấy rằng người Nhật thường chỉ có những cuộc nói chuyện phiếm với người nước ngoài, vì vậy hãy giao tiếp với họ nhiều hơn hay kể những câu chuyện của riêng bạn để giải thích những suy nghĩ hay quan điểm của bạn.
Người Nhật thường được nhận xét có xu hướng đối xử với người nước ngoài như những đứa trẻ. Tuy nhiên, điều này không đến từ việc coi thường, mà chỉ đơn giản là họ ít có cơ hội tiếp xúc và không biết làm thế nào để làm quen với những người nước ngoài. Do đó, họ tiếp xúc một cách nhẹ nhàng và nhẫn nại với những người này.
Nói cách khác, người Nhật không biết phải giao tiếp gì với những đồng nghiệp ngoại quốc. Mặc dù Nhật Bản là đất nước có GDP lớn thứ ba trên thế giới và có ảnh hưởng toàn cầu đáng kể, nhưng số người Nhật đi du học trong một năm nằm ở con số ít hơn 70.000 người trên tổng dân số 120 triệu người. Tổng số từ năm 2004 đến 2017 chỉ có khoảng 600.000 người trong 14 năm. Nếu chúng ta ngoại suy từ đây, con số sẽ là 1,8 triệu trong 50 năm qua, tuy nhiên, có ít sinh viên Nhật học tập ở nước ngoài vài thập kỷ trước nên con số thực có lẽ rơi vào khoảng 1 triệu người trong 50 năm. Như vậy, chỉ có khoảng 1 triệu người Nhật đã từng sống cùng người nước ngoài, chỉ có 1 người trong 120 người ở Nhật Bản có thể hiểu và quen với cách suy nghĩ và hành động của gười nước ngoài.
Vậy, cách tốt nhất để người nước ngoài cùng tồn tại với 119 người khác ở Nhật Bản là gì? Câu trả lời là nói với họ thật nhiều về bản thân bạn. Một sơ yếu lý lịch (hay CV) là một ví dụ tốt, bạn nên viết một bản lý lịch chi tiết, bao gồm các thông tin về những hoạt động ở trường của bạn, những sự kiện bạn đã trải qua, công việc bạn đã làm ở quê nhà và kinh nghiệm công việc bán thời gian và toàn thời gian trước đó. Các kỹ năng như tổ chức tốt, giao tiếp tốt, có khả năng lãnh đạo,…là những yếu tố thường thấy trong một CV cơ bản, tuy nhiên, đây không phải những vấn đề quan trọng khi phỏng vấn ở công ty Nhật Bản. Bạn không thể đảm bảo mình có thể giới thiệu được hết về bản thân khi phỏng vấn trực tiếp, thêm vào đó là rào cản về sự khác biệt giữa người Nhật và người nước ngoài là những lý do bạn cần phải cung cấp cho nhà tuyển dụng càng nhiều thông tin về bản thân trước càng tốt.
Nguyên tắc này không chỉ áp dụng cho sơ yếu lý lịch của bạn. Trong mọi tình huống, bạn nên bắt đầu từ giả định rằng người Nhật không hiểu rõ “bạn là ai”. Vì vậy bạn nên tự mình chuẩn bị nhiều câu chuyện về bản thân mình, để tự mình truyền đạt nhiều nhất có thể một cách đơn giản dù không thông thạo tiếng Nhật.
- Người Nhật, về cơ bản thường có xu hướng không hòa đồng với những người nước ngoài có phương châm sống tương đối thoải mái và bất ổn. Mặt khác, họ có thể dễ dàng phát triển mối quan hệ một cách tốt hơn với những người nước ngoài thích tuân theo quy tắc với lối sống cố định. Khả năng tổ chức tốt cùng tuân theo các quy tắc có lẽ là điều quan trọng nhất mà người Nhật mong đợi ở người nước ngoài. Điều này là do người Nhật luôn tự hào về việc cung cấp các dịch vụ tuyệt vời và tuân theo các quy tắc một cách chuẩn xác.
Như đã đề cập ở trên, người Nhật rất nhạy cảm trong việc tuân theo các quy tắc. Do đó, những người yêu thích một cuộc sống không ổn định và không thích tuân theo những nguyên tắc một cách cứng nhắc có thể cảm thấy rằng Nhật Bản quá ràng buộc và chật chội. Tuy nhiên, thực tế là toàn bộ xã hội Nhật Bản đã được nâng cao bởi hệ thống giáo dục theo nguyên tắc, vì vậy chính sự chính xác và tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc lại là những điểm mạnh của Nhật Bản. Bạn có thể tạo dựng mối quan hệ suôn sẻ với người dân Nhật Bản bằng cách để ý đến điều này và thừa nhận những điều khiến họ cảm thấy quan trọng.
Đồng nghiệp hoặc giám sát viên cao cấp của bạn có thể sẽ dạy bạn về việc tuân thủ các quy tắc. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là họ đang gây khó dễ hay tấn công bạn, mà là vì toàn bộ công ty và tất cả các đồng nghiệp của bạn rất :nhạy cảm” với việc tuân theo các quy tắc, và họ chỉ đơn giản là cố gắng dạy cho bạn những hoạt động bình thường trong công ty. Để gắn bó và hòa hợp với công ty, bạn không chỉ cần tuân thủ các quy tắc, mà còn nên hiểu rõ ý nghĩa hoặc mục tiêu đằng sau các quy tắc.
Trên đây là dựa trên kinh nghiệm của tôi khi làm việc ở cả công ty Nhật Bản và công ty nước ngoài (Mỹ), dành thời gian với người nước ngoài sống ở Nhật Bản (hoặc muốn sống ở Nhật Bản) và tổ chức hơn một trăm cuộc phỏng vấn việc làm với người nước ngoài trong quá trình tuyển dụng. Tôi hi vọng bài viết này sẽ có ích cho những người nước ngoài yêu thích Nhật Bản và mong muốn hiểu rõ hơn về môi trường làm việc tại đất nước này.
Tham khảo: https://medium.com/@nihon_jobandcareer_center/column-what-do-japanese-companies-expect-from-the-foreigners-who-work-for-them-66cb9b246ae3