Sau khi thất bại, nhiều sĩ quan và binh lính Nhật không đầu hàng quân Tàu Tưởng mà ở lại Việt Nam, xin được gia nhập bộ đội Vệ quốc quân, tham gia đánh Pháp…
Ngày 23/8/1945, khởi nghĩa ở Huế thành công. Ngày 23/9 quân Pháp dựa vào lực lượng quân Anh trong phe đồng minh vào giải giáp quân Nhật, gây hấn ở Nam Bộ. Cả xứ Huế đang nhộn nhịp, tưng bừng trong không khí thắng lợi của cách mạng tháng 8, càng sục sôi căm thù giặc cướp nước.
Các đội tự vệ chiến đấu được thành lập, thanh niên, học sinh nô nức tòng quân. Đó là những tháng Huế chuyển mình sôi động trong nhịp thở toàn quốc. Lính Nhật đầu hàng, quân Anh, ấn tước khí giới quân Nhật tập trung ở Sài Gòn. Quân của Tưởng Giới Thạch thì có mặt ở Hà Nội, vào tới tận Huế, Đà Nẵng, Quy Nhơn.
Huế và Đà Nẵng là 2 địa phương tập trung nhiều quân đội Nhật nhất. Quân Nhật không chỉ cất giấu những kho vũ khí, quân trang, quân dụng ở Quảng Trị, Quy Nhơn mà còn cả từ phía Savanakhet chuyển qua. Ta cần vũ khí.
Lực lượng an ninh, tình báo của ta hoạt động tích cực để mua sắm vũ khí từ người Nhật trước khi họ giao nộp cho Tàu Tưởng. Đồng chí Đặng Thanh lúc bấy giờ đang công tác mật tại Phòng Phản gián, thuộc Cục Phản gián của Bộ Công an, đã bắt đầu quan hệ với Ikawa và Đêbutsi.
Qua quan hệ đó, ta giúp Ikawa được ở nhờ một biệt thự gần ga Huế (phía cầu Lòn), vốn là nhà cũ của Thượng Thư Hồ Đắc Trung (thời Thành Thái và Duy Tân). Lại đặt riêng một con đò bên bến sông Hương để Ikawa qua lại đôi bờ làm việc với ta.
Chính những buổi đi chơi trên đò ta đã đặt vấn đề lấy vũ khí Nhật, cả việc mua lại một số vũ khí tốt mà bọn Tàu Tưởng được quân Nhật giao nộp, giao ngầm cho ta. Những chuyến tàu Nam tiến của ta, kể cả những chuyến chở vũ khí, lọt được khám xét của bọn Tàu Tưởng đều nhờ Ikawa và Đêbutsi.
Khi quân Nhật rút khỏi Đông Dương, Đêbutsi muốn ở lại Việt Nam với người yêu (cô Thái Thị Thu Ngoan, nữ sinh Đồng Khánh, con một vị Thượng Thư), nhưng gia đình bên Nhật cương quyết gọi về. Còn Ikawa và đại uý tham mưu trưởng Mitsunobu Nakahara hoạt động riêng cho ngành công an Huế. Nakahara đổi tên Việt là Minh Ngọc.
Ikawa sống với mối tình Việt – Nhật bên bờ sông Hương mãi đến đầu năm 1946, khi cuộc chiến đấu của quân đội ta ở Nam Bộ và các tỉnh cực Nam Trung Bộ trở nên quyết liệt. Lúc này giải phóng quân được đổi tên Vệ quốc quân. Quân Tàu Tưởng đã rút về nước, quân đội Pháp thay thế, cùng quân đội ta tổ chức thành các đơn vị gọi là Tiếp phòng quân, giữ gìn an ninh khi quân Pháp được sự chấp thuận của Chính phủ ta với phe đồng minh tước khí giới quân Nhật.
Trước tình hình đó, nhiều sỹ quan và binh lính Nhật không đầu hàng quân Tàu Tưởng, ở lại Việt Nam, xin được gia nhập bộ đội Vệ quốc quân, tham gia đánh Pháp.
Trong tình hình quân đội ta từ quân du kích chuyển sang quân chính quy rất cần được huấn luyện chu đáo, cơ quan an ninh ta hoan nghênh và chấp thuận những người lính Nhật. Những tháng đầu thành lập, ta cần đào tạo sỹ quan. Hơn nữa quân Nam tiến của ta cần có chỉ huy quân sự, nhất là các mặt trận phía Nam.
Uỷ ban kháng chiến miền Nam Việt Nam đã được Chính phủ cho thành lập hồi tháng 12/1945, do Thiếu tướng Nguyễn Sơn làm Chủ tịch. Đầu năm 1946, đại tá Ikawa và đại úy tham mưu trưởng Nakahara (tức Minh Ngọc) được Sở Công an Trung Bộ điều vào QK 5 giúp tướng Nguyễn Sơn tổ chức các lớp huấn luyện quân sự cấp tốc ở Quảng Ngãi.
Đầu tiên là lớp Quân chính mở trên đường từ thị xã Quảng Ngãi lên ga Quảng Ngãi, gần phía dưới trường Lục quân. Những người lính Nhật trở thành “Anh Bộ đội Cụ Hồ” có thể nói bắt đầu từ đó.
Ikawa chia tay cô Hải Đường. Cách đây chưa lâu, bà Hải Đường, đang sống ở TP HCM, có biên thư cho Đặng Thanh: “… Hồi tưởng như ngày hôm qua – còn ở đất thần kinh, tôi hồi tưởng cậu và Ikawa đang đàm đạo trên chiếc đò giữa dòng sông Hương êm đẹp lúc trăng lên sáng tỏ cả bầu trời… Khi ông ra đi trao cho tôi một lá cờ Việt Nam sao vàng, một kimono, một chiếc nhẫn và một bức ảnh của ông”.
Ikawa từ biệt vợ ra đi mãi mãi. Năm 1946 trên mặt trận Tây Nguyên ở Pleiku, Ikawa cùng BCH quân sự đi kiểm tra trên một chiếc xe Jeep chiến lợi phẩm đã hy sinh trong một đợt ném bom của máy bay Pháp.
Còn Nakahara Minh Ngọc được tướng Nguyễn Sơn điều về trường Lục quân ở Quảng Ngãi làm giáo viên quân sự của trường từ tháng 5/1946. Trường Lục quân Quảng Ngãi là trường do Bác Hồ và Quân uỷ trung ương cho thành lập để đào tạo cán bộ quân sự của đảng trong toàn quốc.
Các giáo viên quân sự là sỹ quan Nhật của trường ấy gồm có: Nguyễn Minh Tâm ( tức Sato – thiếu tá), Minh Ngọc (Nakahara – đại uý), Đông Hưng (Tanimoto Kikuo), Phan Lai (Igari Masao – trung úy), Nguyễn Văn Thống (Ishii-Taku – thiếu tá).
Mỗi người phụ trách huấn luyện quân sự cho mỗi đại đội, Phan Huệ (Kamo), lúc đầu phụ trách đại đội, sau chuyển lên Ban quân sự trường, Nguyễn Minh Tâm (Sato) về thay. Còn bác sỹ của trường, ông Inoue (tên Việt là Lê Trung – theo ta ngay từ ngày đầu Cách mạng tháng 8 ở Quảng Bình).
Trong kháng chiến chống Pháp Inoue ra công tác ở Quảng Bình, mất trong kháng chiến, mộ ở Đồng Lê, huyện Tuyên Hoá, sau này được truy tặng liệt sỹ. Vợ là Hoàng Thị Kim Huê (sau này ở Nha Trang).
Những người lính Thiên Hoàng trở thành anh Bộ đội Cụ Hồ đầu tiên trong cuộc kháng chiến 9 năm đó nhiều người đã hy sinh. Riêng Đông Hưng, sau 1954 đã được chính quyền ta cho về Nhật. Phan Lai (Igami) cũng về mang theo người vợ Việt Nam, ông bà nay có con trai lớn là Igari Masao, là nghệ sỹ nhiếp ảnh, thường qua Việt Nam công tác, từng được Đại tướng Võ Nguyên Giáp gặp, nói chuyện.
Đặc biệt Minh Ngọc (Mitsunobu Nakahara) có quan hệ nhiều với Việt Nam, đầu những năm 2000 từng là Chủ tịch Hội Nhật – Việt Hữu nghị.
Theo TIỀN PHONG (2005)