Vào những năm đầu vào đại học, tôi bắt đầu làm quen với khu phố bán sách cũ nằm gần nhà ga Kanda, cách cư xá của tôi 15 phút tàu điện . Như một thói quen, mỗi ngày chủ nhật, sau khi ngủ dậy, giặt áo quần xong đến giữa trưa là tôi lại trở về…điểm hẹn quen thuộc. Hình như đó là một cách thư giãn vào những lúc thảnh thơi, kho tàng kiến thức ở đây vô cùng phong phú, giá lại mềm hợp với túi tiền của những sinh viên nghèo như tôi.
Tiệm sách Sanseido
Cứ đến mùa tựu trường là Kanda có “tuần hội sách cũ” nhộn nhịp, ai có sách không đọc nữa thì mang ra đây, đổi lấy sách hay bán cũng được, một không khí thật dễ thương của những người mang “kính cận”. Chính tại ngày hội nầy mà tôi đã gặp nào Einstein, nào Che Guevara…những người mà ảnh hưởng của họ đối với thanh niên ở Nhật thời bấy giờ rất lớn. May mắn thay những tư liệu quí báu về mối quan hệ Nhật-Việt xa xưa đã tìm thấy trong những chồng sách báo cũ trong góc phòng thư tịch một cửa hàng chuyên sưu tầm sách cổ mà tôi đã gìn giữ cho đến tận bây giờ .
Lang thang quanh ngõ phố nghèo nàn, lụp xụp– suốt cả buổi chiều cho đến khi trời sập tối, hết bước vào cửa hàng sách Sanseido lớn nhất nhì lại “chun” vào quán sách “đỏ” chuyên bán sách, báo của các nước xã hội chủ nghĩa, cần thì cũng có thể đặt mua, ngay cả các loại sách báo hiếm như “Gramma” của Cuba, “Thống nhất” của Việt nam cũng có thể đáp ứng. Họ đặt hàng qua ngõ Bắc kinh và Mạc tư khoa…chỉ tháng sau là có, nhờ vậy tài liệu phục vụ cho việc làm báo phong trào của chúng tôi tạm đủ, không kể các nguồn khác từ Mỹ của các anh trong “Thời báo Gà” mà Ngô Vĩnh Long làm chủ biên, từ Canada của nhóm “Thế Hệ” của Nguyễn văn Hương hay từ Pháp với tờ “Đoàn kết” của Hội Người Việt Nam tại Pháp…
Khu phố Kanda thuộc quận Chiyoda, sát bên cạnh quận Bunkyo (Văn Kinh), nơi còn có nhiều đại học lừng danh của Nhật bản như Đại học Tokyo, Đông kinh Giáo dục đại học, Ochanomizu Joshi (con gái) đại học, đại học Y dược, đại học Minh Trị…tập trung những gì gọi là “Văn hóa Đại học” của Nhật bản, tuy không tổ chức qui mô như Cité Universitaire (Làng đại học), hay lâu đời cổ kính như khu phố La-tinh (Quartier Latin) quanh đại học Sorbonne ở Paris nhưng đến Kanda du khách có thể cảm nhận việc học hành của lớp người trẻ trên hè phố, trong quán sách, cảnh tấp nập sinh viên trên vào giờ tan lớp. Vì vậy mà Kanda đã thu hút tôi trong quãng đời làm sinh viên ở Tokyo, nơi đây có nhiều kỷ niệm mà mãi đến tận sau nầy, mỗi khi lật lại những cuốn sách trên tủ ở nhà, hình bóng của Kanda vẫn phảng phất đâu đây trong miền kí ức.
Sẽ là thiếu sót biết bao nếu quên một chi tiết quan trọng làm nên phố nầy. Đó là hai hàng cây hoa anh đào rộ nở khi xuân về, chạy dọc theo dòng sông nhỏ cũng mang tên Kanda (Kandagawa) thật tình tứ và êm đềm trong nắng mai ấm áp. Nơi đây đã có bao cuộc tình thơ mộng của những chàng trai, cô gái mới lớn bước chân bên nhau, tay còn ôm sách vở sau giờ lên lớp. Đằm thắm làm sao khi nhìn những cánh hoa đào trắng muốt rơi trôi lững lờ theo dòng nước uốn quanh. Vì lẽ đó chăng mà bài hát “Kandagawa” đã nổỉ tiếng một thời, với giọng hát của ca sĩ học trò Minami Kosetsu với chiếc đàn Guitare thùng, giản dị và mộc mạc:
Em có nhớ không
Cổ choàng chiếc khăn len thêu tay màu đỏ
Cùng lên nhà tắm(*) trên phố ngang đó
Em dặn chúng ta đợi nhau cùng về
Rồi lúc nào em cũng phải chờ anh
Mái tóc ướt thấm vào thấu xương
Anh ghì vào lòng thầm nhủ lạnh em mất rồi
Hồi đó Anh nào có sợ ai
Chỉ sợ sự dịu hiền của em mà thôi…
Dưới chân nhà trọ… dòng sông Kanda vẫn trôi
Trong căn phòng ba chiếu của chúng mình
Hình anh… em họa ngày nào vẫn tươi…
Tuy chẳng giống chút nào…
nhưng vẫn là anh của em…
…lung linh trong sóng nước
(Dòng sông Kanda)
Bản tình ca bất hủ nầy khắc sâu vào tâm khảm của một thời “phản chiến”, vang lên nhè nhẹ vào những đêm trắng kẽ biểu ngữ, in truyền đơn, làm báo và cả những cuộc cải nhau nẩy lữa giữa những người thanh niên yêu nước… Mỗi lần nghe lại âm hưởng quen thuộc là bao nhiêu hình ảnh lại gợi về như có mùi hương từ thuở xa xưa! Gợi biết bao điều những tưởng đã lùi xa.
Đúng vậy, hôm ở Hà nội vào cuối năm 1983 rét cóng, lững thững bước vào quầy sách ở phố Tràng Thi, tự nhiên tôi ngây người vì nghe phảng phất một mùi kì lạ, rất quen thuộc đâu đây. Nghĩ mãi, vẫn không làm sao hiểu được, nhưng khi thấy người bên cạnh cầm lấy sách in ở Liên xô lật lật qua quít tôi ngẩn ngơ, chợt nhớ đó là mùi mực của sách báo xứ ấy, vốn có một mùi rất đặc biệt mà những ngày xem sách ở phố Kanda tôi đã ghi vào khứu giác của mình. Vậy đó, huống chi mấy chục năm trời ăn học ở xứ sở phù tang nầy, mỗi góc đường, dẫy phố thời mới đến nằm trên con đường dốc đá cũ kỹ ở quanh trường ngày xưa vẫn là một nước Nhật thu nhỏ trong tôi.
Cái dãy phố dễ thương ấy vẫn theo tôi đi suốt cuộc đời dù mỗi khi trở về Kanda thì không còn cảnh cũ người xưa, những căn nhà với chiếc cửa lùa bằng gỗ lồng kiếng, kêu leng keng mỗi khi khách bước vào bây giờ đã lên tầng cao ngất và cụ già thường dùng chổi lông gà quét bụi các quầy sách hạ giá đặt trước quán có lẽ nay đã thành người thiên cổ…Còn chăng là ngày “hội sách cũ” truyền thống sau khi đón mừng Lễ hội Kanda náo nhiệt vào mùa hè hằng năm để gọi mời những ai còn giữ “hồn” phố cổ.
Dòng sông Kanda vẫn lững lờ trôi theo chiếc đồng hồ ngoài kia tích tắt đều đặn tiếng thời gian. Còn đôi tình nhân trẻ tuổi trong bài hát năm xưa…mô rồi ? !.Có lẽ nay cũng đã luống tuổi như tôi.
Theo Hồng Lê Thọ