Các công việc lặt vặt ở công trường xây dựng chỉ đủ để anh Takahashi thuê một cabin nhỏ trong các quán cafe internet ở Tokyo mỗi đêm. Nhưng lệnh đóng cửa vì virus Corona của Nhật Bản không chỉ khiến anh mất việc, mà các quán cafe được coi như “nhà” cũng tạm thời bị phong tỏa và phải đóng cửa.
Người đàn ông 35 tuổi này đã ngủ vạ vật tại một bến xe bus ở Tokyo suốt hai tuần nay.
“Nhiều công ty đã bị phá sản do đại dịch. Có rất nhiều người hiện không có việc làm như tôi” -Anh Takahashi chia sẻ khi đang xếp hàng ở Shinjuku để nhận một suất ăn miễn phí từ Moyai- một tổ chức hỗ trợ người vô gia cư ở Nhật.
Anh Takahashi chỉ là một trong 4000 “Dân tị nạn cafe internet” ở Tokyo – những người vô gia cư và chủ yếu là đàn ông. Trước khi tình trạng khẩn cấp được ban bố, với khoảng vài nghìn yên, những người như anh Takahashi có thể thuê 1 cabin tại một quán cafe internet mở cửa 24/7 ở ngay trung tâm Tokyo để ngủ qua đêm.
Trong vài tuần qua, số ca được xác nhận nhiễm virus corona tại Nhật Bản tăng mạnh. Theo số liệu thống kê của Đại học Johns Hopkins, tính đến chủ nhật vừa rồi (ngày 3/5) tổng số ca nhiễm virus tại Nhật lên đến 14.571 người, số ca tử vong là 487 người.
Để ngăn chặn sự lây lan của virus corona chủng mới, Nhật Bản đã ban bố khẩn cấp trên toàn quốc hồi đầu tháng 04, ra lệnh đóng cửa các doanh nghiệp bao gồm các quán cafe internet, buộc các khách trọ quen thuộc của các quán này phải tìm nơi ẩn náu khác.
Chính quyền Nhật Bản đang cung cấp chỗ ở khẩn cấp để hỗ trợ những người sống trong các quán cafe internet, nhưng chính các biện pháp phòng chống dịch bệnh này đã phơi bày vấn đề “dân tị nạn cafe internet” kéo dài hàng thập kỷ ở Nhật Bản.
Trở thành một nơi để ở
Mặc dù Tokyo nổi tiếng là một thành phố công nghệ cao và thịnh vượng, nhưng theo số liệu được công bố bởi chính quyền thành phố năm 2019 thì Tokyo có khoảng 5.126 người vô gia cư.
Trong số đó, có 4000 người là “dân tị nạn cafe internet” và hơn 1000 người thất nghiệp phải sống dưới gầm cầu, trong các hộp carton, lều ở công viên hay dọc bờ sông. Các tổ chức từ thiện cho rằng con số thực tế có thể cao hơn nhiều.
“Nhiều người bắt đầu sử dụng các quán cafe internet như một lựa chọn thay thế rẻ tiền cho khách sạn. Dần dà các quán này trở thành nơi trú ẩn kỳ lạ cho những người vô gia cư” – Tom Gill, nhà nhân chủng xã hội học tại Đại học Meiji Gakuin cho biết.
Mở cửa suốt ngày đêm, người thuê thoải mái chơi game, lướt web, đọc manga, ngoài ra các quán cafe này còn cung cấp nơi tắm rửa, dịch vụ giặt là, đồ uống và quan trọng nhất là các buồng ngăn cách riêng biệt với ghế ngả có thể thuê theo giờ, theo ngày hoặc qua đêm. Các buồng được ngăn cách bởi cách vách ngăn bằng gỗ mỏng, có một hành lang dài và hẹp ở giữa các dãy buồng.
Giá cả tùy từng quán, tuy vậy giá thuê một buồng trong 12 giờ dao động từ 1800 yên (17USD) đến 2000 yên (19 USD) vào các ngày trong tuần, và 3000 yên (28 USD) vào cuối tuần và các ngày lễ. Bất cứ ai cũng có thể tìm thấy các quán cafe internet như vậy ở Tokyo.
Mơ về một cuộc sống tốt đẹp hơn
Trong những thập kỷ qua, do việc hợp pháp hóa một phần việc làm tạm thời và bán thời gian và năm 1986 và hợp pháp hóa toàn bộ vào năm 1999, lực lượng lao động bán thời gian và tạm thời như anh Takahashi gia tăng chóng mặt ở Nhật Bản.
Theo Bộ Nội vụ và Truyền thông Nhật Bản, năm 2019 quốc gia này có 22 triệu người lao động bán thời gian và tạm thời, trong khi năm 2011 là 17 triệu người.
Một số người không có việc làm cố định và chỉ được trả mức lương tối thiểu là 9USD/giờ ở Tokyo (Ở Mỹ là 7USD/giờ, ở Anh là 11USD/giờ). Những người như vậy rất khó để thuê nhà. Tại Nhật Bản, người thuê nhà phải trả trước cho chủ nhà tiền đặt cọc, tiền chìa khóa và tiền thuê nhà ít nhất ba tháng.
Anh Takahashi từng làm công nhân trong một xưởng đóng tàu ở thành phố Hiroshima. Anh đã đến Tokyo vào tháng 11 năm ngoái khi nghe tin tiền lương ở thủ đô cao hơn. Mức lương tối thiểu ở Tokyo là 958 yên/giờ (9USD), trong khi ở Hiroshima là 818 yên/giờ (8 USD).
Lúc đầu, anh tìm được việc tại các công trường ở Tokyo. Với tiền lương trong ngày của mình, anh đã chọn ở lại trong các quán manga cafe nơi có thư viện manga khổng lồ. Trong số 15.000 người thường xuyên ngủ qua đêm tại các quán cafe internet ở Tokyo, nhiều người là doanh nhân uống rượu say, lỡ chuyến tàu cuối cùng về nhà. Phần còn lại là những người như anh Takahashi – không có khả năng mua hay thuê nhà. Takahashi chia sẻ anh không ngại nếu như quán cafe đông khách. Anh đã thuê một buồng riêng có chìa khóa. Anh cũng xếp tất cả đồ đạc vào một ba lô để có thể di chuyển dễ dàng từ quán cafe này sang quán cafe khác.
Nhưng mọi thứ đã thay đổi khi đại dịch ập đến.
Công ty anh làm việc đã phá sản. Takahashi nghe nói về một quán cafe internet trong công viên Yoyogi chỉ có giá 200 yên (2USD) trong 12 giờ. Anh đã chuyển đến đó, nhưng nơi này đã đóng cửa, anh chẳng còn nơi nào để đi.
Một kiểu vô gia cư
Theo Tom Gill, những người sống trong các quán cafe internet tồn tại từ những năm 1990, tuy nhiên mọi người thường không để ý đến họ khi nền kinh tế ổn định, vì họ không ngủ trên đường phố. Nhưng đại dịch Covid -19 đã phơi bày một sự thật tàn nhẫn mà nền kinh tế Nhật Bản che giấu suốt hàng thập kỷ nay.
Ngày 30/04, người phát ngôn của chính quyền thành phố Tokyo Ông Hatanaka Kazuo cho biết, chính quyền thành phố sẽ cấp cho “dân tị nạn cafe internet” một phòng khách sạn đến khi kết thúc tình trạng khẩn cấp dự kiến, ngày 6/5. Thời gian này có thể được kéo dài tùy vào tình trạng khẩn cấp quốc gia.
Để đủ điều kiện nhận trợ cấp, cần xuất trình thẻ thành viên quán cafe internet hoặc mang theo biên lai chứng minh rằng họ đã từng sống ở đó. Mỗi phường ở Tokyo có một quầy thông tin để trợ giúp cho những người tị nạn cafe internet. Trước ngày 21/04, những người tị nạn quán cafe internet phải có bằng chứng họ đã sống ở Tokyo trong 6 tháng. Nhưng ngày 22/04, Tokyo đã dỡ bỏ yêu cầu này. Tuy nhiên, không phải ai cũng có đủ điều kiện như vậy.
Kể từ khi ban bố tình trạng khẩn cấp ngày 07/04, gần 700 người đã chuyển đến phòng khách sạn do chính quyền Tokyo cung cấp. Ở thành phố Yokohama nằm ở phía nam Tokyo, các quan chức địa phương chuyển đổi một phòng tập võ thành một nơi trú ẩn với các gian nhỏ, riêng tư đảm bảo các quy tắc cách ly xã hội cho những người tị nạn cafe internet.
Theo Ông Ren Onishi-chủ tịch của tổ chức Moyai – nhiều người đã không biết đến sự giúp đỡ này vì chính quyền Tokyo đã không tuyên truyền rộng rãi.
Đầu tháng 4, tổ chức hỗ trợ người vô gia cư Moyai đã đưa ra một bản kiến nghị, đề nghị sử dụng các ngôi làng của vận động viên cho Olympic tổ chức tại Tokyo vào năm tới để làm nơi ở cho những người tị nạn cafe internet và người vô gia cư. Đến nay bản kiến nghị đã nhận được 53.000 chữ ký.
Ông Ren Onishi cho biết, những người vô gia cư ở Nhật Bản thường bị đổ lỗi vi tình trạng của họ. Ông hy vọng rằng, qua đại dịch quan niệm này sẽ được thay đổi. Tuy nhiên sự kỳ thị của xã hội đối với người vô gia cư ở Nhật Bản đã khiến nhiều người vô cùng xấu hổ khi tìm kiếm sự giúp đỡ. Các quán cafe internet cho họ chỗ ở cơ bản và họ có thể ẩn danh. Ở đó họ chỉ bị hỏi một vài câu rồi trả tiền.
“Ẩn danh là một lợi thế, nhất là khi bạn không muốn gia đình hoặc đồng nghiệp biết nơi mình đang sống hoặc nếu bạn chạy trốn luật pháp hay tổ chức cho vay nặng lãi” – Chuyên gia Tom Gill cho biết.
Theo ông Gill, hầu hết người sống trong các quán cafe internet là đàn ông cũng là do truyền thống ở Nhật Bản. Những người đàn ông trông có vẻ khỏe mạnh thường bị đổ lỗi là do chính bản thân họ khi rơi vào tình trạng vô gia cư. Cho thấy các quan chức Nhật Bản có vẻ đồng cảm nhiều hơn với phụ nữ rơi vào tình cảnh tương tự và hỗ trợ họ nhiều hơn.
Không biết bao giờ đại dịch mới chấm dứt, anh Takahashi hy vọng có thể tìm được việc mới để kiếm đủ tiền di chuyển từ Shinjuku đến Hiroshima – nơi anh có thể ở cùng bạn bè.
Takahashi cho rằng anh không đủ điều kiện để chính quyền cấp cho một phòng ở Tokyo vì địa chỉ nhà anh ở Hiroshima và anh không có giấy tờ cần thiết. Anh nói: “Tôi đang cố gắng vượt qua tình trạng này bằng cách nghĩ rằng đó là một trải nghiệm của cuộc sống.”
Tham khảo:
https://edition.cnn.com/2020/05/03/asia/japan-coronavirus-internet-cafe-refugee-hnk-intl/index.html?fbclid=IwAR3lGsl-WT30jDeCOHqY3KRBZhcJUVOt_oAT553JI7L16hr-fV6Ds9mtKXA