Trong một cuộc khảo sát năm 2008 về các nhân vật lịch sử nổi tiếng do Viện Nghiên cứu Văn hóa Phát thanh Truyền hình NHK thực hiện, vị samurai trẻ tuổi Sakamoto Ryōma xếp thứ ba chỉ sau các nhà lãnh đạo quân sự lừng danh là Oda Nobunaga và Tokugawa Ieyasu. Ước mơ về một Nhật Bản hiện đại của ông đã trở thành niềm tin và cảm hứng cho biết bao thế hệ người dân Nhật Bản.
Cuộc đời
Sakamoto Ryōma sinh ra ở Kouchi phiên Tosa (nay là quận Kouchi, tỉnh Shikoku) trong một gia đình samurai thấp kém. Ông theo học tại trường học của một vị học giả nhưng đã sớm bỏ học mà theo học kiến thức cùng võ thuật do thuộc hạ của chị ông giảng dạy. 12 tuổi ông bắt đầu theo học tại một võ đường, và chỉ trong vòng 5 năm, kiếm thuật của ông đã đạt đến trình độ đáng nể. Để nâng cao kiếm thuật, ông lên đường đến Edo và theo học võ đường Chiba – vốn là một võ đường kiếm thuật danh tiếng.
Đến Edo, Ryōma trở thành một cảnh binh trong quân đội phụng sự tại cảng Shinagawa. Trước tình hình bấy giờ khi Hoa Kỳ đưa 4 chiếc tàu lớn đến, buộc Nhật Bản phải mở cửa thông thương với nước ngoài, ban đầu ông luôn tâm niệm phải chiến đấu với người ngoại quốc, tuy nhiên sau khi thấy được sự kì vĩ của chiếc thuyền Hoa Kỳ, ông đã thay đổi suy nghĩ và có ý định tìm hiểu về tình hình quốc tế.
Sakamoto Ryōma bắt đầu cảm thấy chán nản với những phần tử cực đoan ủng hộ Tôn Vương Nhương Di – là một chủ trương lật đổ chế độ Mạc phủ, xây dựng chính quyền mới với Thiên Hoàng làm trung tâm, đuổi những người ngoại quốc ra khỏi Nhật Bản – trong nội bộ tầng lớp võ sĩ. Vì vậy Ryōma cùng vài người bạn đã thoát phiên Tosa với dự định sẽ tham gia vào phiên Satsuma (nay là tỉnh Kagoshima), nơi thực thi chủ trương Công Vũ Hợp Thể – chủ trương phối hợp chính trị giữa Thiên Hoàng và Tướng quân, củng cố thế lực của Mạc phủ, đuổi người nước ngoài ra khỏi lãnh thổ Nhật Bản. Vì vậy khi nhận thấy mối nguy cơ từ chủ trương của Ryouma, ông tiếp tục bị đuổi ra khỏi phiên và phải chạy trốn khắp nơi, sau cùng về lại võ đường Chiba.
Sau đó ông tham gia âm mưu ám sát Katsu Kaishu, một quan chức hàng đầu của Tokugawa, người đã tham gia vào các cuộc đàm phán với các thế lực nước ngoài ở Nhật Bản và là người ủng hộ mạnh mẽ cho quá trình phương Tây hóa của Nhật Bản. Tuy nhiên, Katsu Kaishu ngược lại đã thuyết phục được Ryōma về sự vô ích của việc chống lại sức mạnh của ngoại bang và về một kế hoạch lâu dài nhằm cường hóa quân đội Nhật Bản. Vì vậy thay vì giết chết Katsu Kaishu, Ryouma trở thành môn đệ và nhận sự bảo hộ của ông ta.
Dưới sự bảo trợ của Katsu, ông được giao phụ trách một cơ sở huấn luyện hải quân mới ở Kobe, từ đó ông bắt đầu quan tâm đến tàu thuyền và thương mại. Lúc này, phiên Satsuma bắt đầu xem trọng những kiến thức chuyên môn về kỹ thuật hàng hải của nhóm Ryōma vì vậy họ đã đầu tư để ông thành lập một công ty thương mại và hải quân tư nhân tên là Kameyama Shachu ở Nagasaki.
Thương vụ đầu tiên của Kameyama Shachu là làm trung gian để dàn xếp mua súng từ một công ty Glover của Anh. Lúc này, phiên Chōshū vẫn không từ bỏ ý định đảo Mạc, vì lo sợ Mạc phủ đã ra thông cáo với ngoại quốc rằng họ không được phép bán vũ khí cho phiên Choshu. Ryōma cho rằng để thay đổi đất nước một cách triệt để thì không còn cách nào khác ngoài việc phải liên kết hai phiên có thế lực hùng mạnh lúc bấy giờ là phiên Choshu và phiên Satsuma thành một lực lượng đồng minh hùng hậu đánh đổ Mạc phủ, vì vậy ông đã dùng danh nghĩa phiên Satsuma để thu mua vũ khí từ nước ngoài và bán lại cho Choshu. Tương tự, ông cũng nhập tàu chiến và bán lại cho phiên Satsuma, nhờ thương vụ này mà ông đã nắm được quyền quản lý Kameyama Shachu. Theo đó, hai phiên Choshu và Satsuma chính thức liên kết với nhau tạo thành lực lượng Đồng minh Satchō, đồng thời từ đó, đội tàu nhỏ của Ryōma cũng tăng gấp đôi thành lực lượng hải quân, chính là Lực lượng Phụ trợ Hải quân (Kaientai) hỗ trợ cho lực lượng chống Tokugawa về sau.
Thành tựu
Thành tựu lớn nhất của Sakamoto Ryōma được coi là công lao của ông trong việc thiết lập liên minh của các miền Choshu và Satsuma hùng mạnh, sau này trở thành lực lượng quan trọng của công cuộc lật đổ Tokugawa trong Cuộc chiến Boshin (1868-1869).
Ryōma cũng có ảnh hưởng trong cuộc đàm phán dẫn đến việc vị tướng quân cuối cùng Tokugawa Yoshinobu tình nguyện trao trả quyền lực vào năm 1867, được gọi là sự kiện Đại Chính Phụng Hoàn, từ đó mở ra sự thành lập của chính quyền Minh Trị. Rất nhiều viên chức của chính phủ mới đều là những người xuất thân từ phiên Choshu và Satsuma, bạn của Ryōma, nhưng bản thân ông không muốn trở thành một viên chức chính phủ mà muốn tiếp tục làm việc trong đội Kaientai và ngao du khắp thế giới.
Ý nguyện của Ryōma đã được nhiều nhân vật chủ chốt của chính quyền Minh Trị như Saigō Takamori hay Ōkubo Toshimichi kế thừa và phát huy. Họ là những nhân vật đã đặt dấu chấm cho thời trung đại kéo dài hàng nghìn năm, mở ra một kỷ nguyên mới cho Nhật Bản – thời hiện đại.
Cái chết và Di sản
Chỉ 2 tháng sau sự kiện Đại Chính Phụng Hoàn, Ryōma bị ám sát bất ngờ tại quán trọ Ōmiya tại Kyōto và qua đời, hưởng thọ 31 tuổi, kết thúc quãng đời vô cùng ngắn ngủi.
Để vinh danh ông, nhiều bảo tàng và địa điểm ghi dấu ấn lịch sử của ông trở thành những nơi tham quan thu hút, để du khách có thể đến và bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với vị anh hùng của đất nước Nhật Bản. Bảo tàng Tưởng niệm Sakamoto Ryōma gần bãi biển Katsurahama mở cửa vào năm 1991 và trưng bày một số hiện vật gốc và bản sao của các vật dụng của Ryōma, bao gồm những bức thư, thư pháp, một bức chân dung của Ryōma của Kunisawa Shinkuro, khẩu súng lục Smith & Wesson của Ryōma, và một bản sao hình ảnh căn phòng nơi ông bị ám sát.
Tại thành phố Kochi, Bảo tàng Tưởng niệm nơi sinh Ryōma của Thành phố Kochi là một bảo tàng tuyệt vời khác. Bảo tàng nằm gần nơi sinh của ông, nơi được tôn vinh bằng một tấm bảng đá lớn bên ngoài Bệnh viện Kamimachi. Nơi đây tái hiện quận Kamimachi cũ của Kochi nơi Ryōma lớn lên bằng cách sử dụng video, panel và mô hình sắp đặt.
Bảo tàng Tưởng niệm Kameyama Shachu ở Nagasaki là công trình trùng tu tòa nhà đặt công ty vận tải biển do Sakamoto Ryōma khởi xướng. Các nhà sử học coi Kameyama Shachu, công ty thương mại đầu tiên của Nhật Bản, là tiền thân của hải quân Nhật Bản.
Tại Kyoto, những người hâm mộ Ryōma có thể ghé thăm nhà trọ Teradaya lịch sử ở Fushimi, nơi Sakamoto Ryōma sống sót sau một vụ ám sát nhờ vào người vợ tương lai Narasaki Ryo của ông. Du khách vẫn có thể nhìn thấy một thanh kiếm bị gãy ở một trong những cột gỗ trong quán trọ. Trong một lần giao tranh giữa Satcho và Mạc phủ, quán trọ này đã bị cháy nhưng may mắn là ngôi nhà nằm cạnh nó đã được dùng để tái hiện lại khung cảnh của quán trọ này lúc bấy giờ.
Nhà trọ Omiya ở trung tâm thành phố Kyoto trên phố mua sắm chính Kawaramachi, nơi Ryōma bị giết vào ngày 10 tháng 12 năm 1867 đã không còn. Năm 2019, người ta đã xây dựng một cửa hàng sushi tại đây và dựng một biển thuyết minh về quán trọ Ōmiya trước cửa hàng để tưởng niệm người anh hùng của đất nước Nhật Bản.
Để thăm mộ của Ryōma, hãy đến nghĩa trang của Đền Gokoku gần quận Gion ở Kyoto. Đối diện đó là Bảo tàng Lịch sử Ryozen, nơi lưu giữ hầu hết về lịch sử của thời kỳ Bakumatsu và cuộc lật đổ nhà Tokugawa. Ở đây, các sự kiện về cái chết của Ryōma được trình bày chi tiết bao gồm cả mô hình về cái chết tại nhà trọ Omiya.
Tham khảo:
https://www.nippon.com/en/views/b07203/
https://www.japanvisitor.com/japanese-culture/famous-japanese/sakamoto-ryoma
https://vi.wappuri.com/travel-vi/kyushu-okinawa/okinawa/886