Khi dân số già đi, các cửa hàng tiện lợi cũ tìm thấy cơ hội ở dịch vụ đám tang
Thật khó để khách qua đường nhận ra Davius Living Yamato, tòa nhà một tầng nhỏ nằm khiêm tốn trên một con phố ở tỉnh Kanagawa, là nhà dịch vụ tang lễ. Rất ít thứ trang trí bên ngoài gợi nhắc đến dịch vụ tang lễ bên trong, và trên thực tế, nếu bạn nhầm nó là một cửa hàng tiện lợi thì bạn cũng không đoán sai lắm đâu.
Davius Living Yamato thuộc hãng dịch vụ tang lễ địa phương Kanagawa Cosmos Co., và nơi đây đã từng là một cửa hàng tiện lợi thuộc hệ thống Lawson. Khi cửa hàng tiện lợi đóng cửa, tòa nhà được cải tạo lại thành nhà dịch vụ tang lễ nhỏ với đối tượng khách hàng là những người già không có nhiều hàng xóm hay bạn bè đến dự lễ tang của họ.
Tuổi thọ trung bình của đàn ông và phụ nữ ở Nhật đã lên tới hơn 80 và khi một người sống lâu như vậy, “thì họ thường không liên lạc nhiều với ai ngoài gia đình khi họ mất, vì vậy cũng không có nhiều người đến dự đám tang của họ,” anh Hirohiko Ishii, giám đốc tiếp thị ở Tập đoàn Life & Design, chủ của công ty Kanagawa Cosmos cho biết. “Trong xu thế nhu cầu về đám tang cỡ nhỏ tăng, các tòa nhà như cửa hàng tiện lợi là thứ mà chúng tôi tìm kiếm.”
Thay đổi tiêu chuẩn
Kazokuso (đám tang tổ chức chủ yếu với gia đình và người thân) đã trở nên truyền thống ở khu vực thành thị, nơi mà vòng quan hệ đôi khi quá yếu đến nỗi hàng xóm ít khi biết nhau để có thể tham dự đám tang. Anh Ishii cho biết xu hướng này cũng đang mở rộng ra cả ở vùng nông thôn, nơi các gia đình yêu cầu chỉ tổ chức tang lễ nội bộ, không có sự tham dự của hàng xám, đồng nghiệp hay người quen khác. Các chuyên gia cho rằng việc cải tạo cửa hàng tiện lợi thành nhà tang lễ rất có cơ hội phát triển khi mà các cửa hàng tiện lợi đang phải đối diện với tình hình kinh doanh khó khăn.
Tập đoàn Life & Design hiện đang có 60 nhà tang lễ trên khắp cả nước, bao gồm cả vùng Kansai. Trong số đó có 14 cơ sở được cải tạo từ cửa hàng tiện lợi. Anh Ishii cho biết có 80, 90% khách hàng muốn kazokuso thay vì ippanso như nghi lễ đám tang trước đây. Lễ tang kiểu ippanso rất lớn, với số người tham dự lên đến 100 hoặc hơn, cùng với đó là bữa tối và vòng hoa trang trí tốn kém. Nhưng với những người gia trên 80 hiện nay, xu hướng nổi bật là tổ chức đám tang với chỉ 20-30 người tham dự.
Trong tòa nhà Davius Living Yamato với diện tích 200 mét vuông có một phòng chính với 20-30 chỗ ngồi đối diện với bệ thờ. Ngoài ra còn có phòng để quan tài và phòng riêng có phòng tắm cho gia quyến sử dụng. Nhu cầu về đám tang khiêm tốn một phần bị ảnh hưởng với hiện tượng chết cô độc đang dần lan rộng. Tính riêng trong 23 quận của Tokyo thì đã có 3179 trường hợp người cao tuổi trên 65 tuổi chết một mình ở nhà, theo số liệu năm 2016.
Ngành kinh doanh khó khăn
Nhu cầu tăng cao về đám tang chỉ dành cho gia đình tới khi mà sự phát triển của ngành kinh doanh cửa hàng tiện lợi chững lại. Giáo sư Naozumi Nishimura ở Đại học Kinh tế Nhật Bản cho biết, “Ngành kinh doanh cửa hàng tiện lợi được cho là sinh lời tốt nay cần phải cải tổ trong tình trạng thiếu hụt lao động và suy giảm dân số.” Những năm gần đây, Nhật Bản có tỉ lệ thất nghiệp thấp, và các cửa hàng buộc phải tìm các nguồn lao động không chính thống như sinh viên để bù vào các ca trống.
Dấu hiệu chững lại có thể thấy trong mục tiêu gần đây của các ông lớn ngành cửa hàng tiện lợi. Năm tài khóa này, Seven-Eleven, dự định mở 900 cửa hàng mới trên toàn quốc, đây là lần đầu tiên số cửa hàng được mở mới rơi xuống dưới con số 1000. Hơn nữa, có 750 cửa hàng sẽ bị đóng cửa, như vậy thật ra chỉ tăng 150 cửa hàng. Còn Lawson thì không có bất cứ sự gia tăng nào về số cửa hàng khi mà số sẽ mở cửa là 700, bằng đúng số cửa hàng sẽ đóng cửa. Đại diện Lawson cho biết, “Năm nay, chúng tôi sẽ không tăng số cửa hàng mà ưu tiên vào việc cải thiện doanh thu, đóng cửa và thay thế các cửa hàng đã quá cũ hoặc không có lợi nhuận.”
Vào tháng 2, một cửa hàng 7-11 ở Osaka đã cắt giảm giờ mở cửa thành 19 tiếng/ngày, đóng cửa vào ban đêm vì quá khó khăn để thuê người. Chuỗi đã phản ứng bằng cách đe dọa chấm dứt hợp đồng và phạt chủ cửa hàng 17 triệu yên nếu không khôi phục lại giờ kinh doanh.
Cơ hội mới
Giáo sư Nishimura cho hay, khi ngành kinh doanh cửa hàng tiện lợi chững lại, việc cải tạo mặt bằng thành nhà tang lễ sẽ là cơ hội thành công lớn. “Trong thời gian tới sẽ có nhiều hơn nữa các cửa hàng tiện lợi, nhất là ở vùng nông thôn, sẽ bị đóng cửa. Khi đó, trách nhiệm của các tập đoàn điều hành là giúp các chủ cửa hàng đã đóng góp lâu dài cho tập đoàn có công việc mới, thay vì chỉ đơn giản kết thúc hợp đồng và để mặc họ.”
Ông nói thêm, “Nếu các chủ cửa hàng ở khu vực thành thị có thể dễ dàng tìm thấy nơi mới để bắt đầu lại thì ở vùng nông thôn việc này nói dễ hơn làm. Việc kinh doanh nhà tang lễ là điều mà tập đoàn điều hành có thể sắp xếp cho các chủ cửa hàng để giúp họ duy trì công việc khi mà đang có nhu cầu rất lớn về đám tang qui mô nhỏ. Dĩ nhiên sẽ có khả năng người chủ không muốn làm công việc đặc biệt này nhưng tôi nghĩ đó cũng là một lựa chọn.”
Những người trong ngành kinh doanh tang lễ cho biết không chỉ kích cỡ của các cửa hàng là điều họ thấy hấp dẫn. Anh Nooya Matsumura của công ty tổ chức tang lễ Tear Co. cho hay, chỗ đậu xe và vị trí giao thông thuận lợi cũng là những yếu tố thu hút khác. Hơn nữa, các cửa hàng có hệ thống điện nước thích hợp, ví dụ như phòng vệ sinh, và không cần phải dỡ bỏ nhà bếp công nghiệp, có nghĩa là công việc cải tạo không quá phức tạp. Điều này cho phép mức đầu tư ban đầu thấp hơn dự kiến.
Tháng 11/2018, Công ty Tear đã mở nhà tang lễ được cải tạo từ cửa hàng tiện lợi đầu tiên ở Nagoya. Và phản hồi rất tích cực, khuyết điểm duy nhất là trần nhà quá thấp để có thể đặt ban thờ và công ty phải cải tạo lại.
Tuy cơ hội kinh doanh là rõ ràng nhưng các công ty tang lễ có thể gặp phải sự phản đối của cư dân xung quanh. Hironori Sugawara, giám đốc một công ty tang lễ Seigetsuki, thừa nhận rằng nhà tang lễ đã trở thành điều cấm kị khi phải liên quan đến người chết. “Giống như bạn không muốn nơi xử lý rác gần nhà mình – mặc dù đó là rất cần thiết – thường thì việc mở nhà tang lễ gặp phải sự phản đối của cư dân xung quanh.”
Seigetsuki cũng đang cải tạo cửa hàng tiện lợi cũ thành nhà tang lễ khi nhu cầu đang ngày càng tăng. “Chúng tôi luôn chú ý để nhà tang lễ trông không giống như chúng phải thế.” Họ không đặt vòng hoa tang ở cửa ra vào. “Chúng tôi không muốn mọi người cảm thấy cuộc sống của họ bị bao vây bởi cái chết.”
Nguồn: Japan Times